Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgwupatkiiet
Red Canyon, San Juan County, Utah, USA
Wupatkiiet heeft als chemische formule (Co,Mg,Ni)Al2(S04)4.22H2O: het is een sterk waterhoudend, gemengd sulfaat van enerzijds aluminium en anderzijds wisselende hoeveelheden kobalt, magnesium en nikkel. Het behoort tot de halotrichietgroep: een verzameling van monokliene, gehydrateerde sulfaten met als algemene formule:
AB2(SO4)4.22H2O, waarbij A = Co, Fe2+, Mg, Mn2+, Ni, Zn en B = Al, Cr3+, Fe3+. Het bekendste lid van deze groep is halotrichiet zelf (met A= Fe2+ en B = Al) – wat bij veel verzamelaars wel bekend is als het mineraal met de lange witte, goed wateroplosbare vezels (de naam zelf betekent niets minder dan “haarvormig zout”).
Wupatkiiet werd voor het eerst pas in 1994 beschreven, met als typevindplaats Cameron in het Cameron Mining District, Coconino County, Arizona, USA. Dat ligt dicht bij het Wupatki National Monument met zijn ruïnes van een prehistorische wupatki nederzetting, zowat 50 km NNO van Flagstaff, Arizona. Zo weet je meteen waar de naam van het mineraal vandaan komt: “wupatki” in de taal van de Hopi-Indianen betekent zoveel als “ groot huis” en staat daarbij voor een grote nederzetting met meer dan honderd kamers en gemeenschapszalen.
Het specimen van de foto komt echter niet van de typevindplaats, maar van de Red Canyon, San Juan County, Utah, USA – zeg maar in de steenwoestijn in het zuiden van Utah, nabij het Grand Staircase National Monument (een van de indrukwekkendste landschappen in de USA – als je ooit in de buurt komt: bezoeken!). Hier werd ooit gezocht naar zowel koper, ijzer als uranium. Het is een zeer mineralenrijke omgeving: MinDat lijst er 149 verschillende op, waaronder 33 met Red Canyon als type vindplaats: allen daarheen! En dan is de opsomming nog niet eens volledig: wupatkiiet staat er (vooralsnog) niet bij, maar halotrichiet en diverse kobaltverbindingen wél – van daar naar wupatkiiet is nog maar een klein sprongetje.
Zoals je op de foto kunt zien bestaat wupatkiiet uit lichtroze, dunne, parallel georiënteerde, haarvormige vezels. Het is een zeldzaam mineraal: meestal gaat het om kleine plukjes - exemplaren zoals op de foto met duidelijke vezels tot 20 mm zijn op zijn minst gezegd nóg zeldzamer. Ik tikte het op de kop tijdens de beurs van Sainte Marie 2019 bij Mikon GMBH, die er welgeteld een tiental exemplaren van in één kleine “flat” aanboden: dit is er het beste van. Het gaat hem om een specimen van 95 op 40 op 60 mm met een duidelijk lichtroze kleur: het kobaltgehalte zal dus navenant zijn. De vezellaag loopt dwars door het specimen verder: je ziet ze er aan zowel de andere kant als aan de zijkanten weer uitkomen. De haren zijn uitermate fragiel: verpakken, transporteren, fatsoeneren en monteren lagen niet echt voor de hand. Bovendien zijn ze ook nog eens zeer goed wateroplosbaar: een poetsbeurt is uitgesloten en denk er niet aan om met dergelijke specimens ook maar in de buurt van een ultrasoonbad te komen! Uit alle voorgaande is duidelijk dat er voor wupatkiiet-specimens maar één goed onderkomen te vinden is: stevig vastgezet in een goed afgesloten, vormvaste doos (in casu met warme lijm in een grijze 120x90x67 mm “puzzlebox”).
